درباره معماری بیزانس

همه چیز درباره معماری بیزانس

هنگامی که امپراتور روم ( کنستانتین) به دین مسیحیت درآمد و آیین مسیح (ع) به عنوان آیین رسمی امپراتور روم اعلام گردید.

تا قبل از آن مسیحیان با رومیان از نظر ایدئولوپی در تضاد شدید بودند و رومیان که پیرو مذاهب چندگانه و پرستش عناصر طبیعی و به عبارتی خدایان متعدد بودند به اذیت و آزار پیروان مسیح پرداختند، مسیحیان در بدترین شرایط، توانستند مردم را با آیین خویش آشنا و نزدیک نمایند.

هنرمسیحیت آغازین را می توان از روی موضوعاتشان شناخت نه از روی سبک آنها, مسیحیان آن زمان درست به انداز معتقدان به آیین روم «رومی» بودند، هنرها و صنایع دستی گذشتگان را می آموختند. خود کلیسای مسیحی, از لحاظ سازمان و فلسفه خود شدیداً به ساختار زندگی یونانی- رومی مدیون بود و در هنر مسیحیت آغازین، با تحول ساده ای از مضامین متعلق به دین روم به دین مسیحیت و آزادانه ترین نوع عاریت گیری از موضوعات و شیوه های پیش از مسیحیت روبرو می شویم.

بیشتر بخوانید : طراحی نما ساختمان

معماری صدر مسیحیت را به طور کلی می توان به دو بخش پیش از کنستانتین (از سال ۳۱۳ –۵۰ میلادی) و پس از کنستانتین (از سال ۳۱۴ تا سال صقوط امپراتوری) تقسیم نمود. دوره نخست را «دوره پیگرد» و دوره دوم را «دوره بازشناسی» می گویند.

معماری مسیحیان را به علت تعقیب و کشتار آنها بدست رومیان، دوره پیگرد می نامند! تمام هنر این دوره در مخفی گاهها و در زیرزمین است و به همین علت مقابر دخمه ای نامیده می شوند. این مقابر شبکه های گسترده ای از دالانها و اتاقکهای زیر زمینی در زیر شهر رم و شهرهایی هستند که به عنوان گورستانهایی پنهانی برای دفن مردگان مسیحی- که بیشترشان در ردیف شهدای اولیه مسیحیت به شمار می روند- طراحی شده بودند. مقابر دخمه ای از سده سوم تا سده چهارم پیوسته مورد استفاده بوده اند و ظاهراً در آنها حدود چهار میلیون جسد دفن شده است.

مقابر دخمه ای در ابتدا به عنوان مخفیگاه برای پناهنگان مورد استفاده قرار می گرفتند. مدارک اثبات این سخن, وجود پلکانهای مسدود و مجزا، تو رفتگیها و گذرگاههای مخفی و درهای مخفی نگه داشته شده ورودی و خروجی است. بدون تردید در این دخمه ها آیینهای سری مسیحی نیز اجرا می شده است و نقش اصلی آنها جای مردگان بوده است. از نمونه های مقابر دخمه ای، مقبر دخمه ای کالیکستوس در رم است که در سده دوم میلادی ساخته شده است.

معماری این دخمه ها به این صورت بوده است که پس از آنکه قطعه زمینی برای گورستان برگزیده می شد, دالانی به پهنای ۹۰ تا ۱۳۰ سانتی متر و با فاصله مناسب از سطح زمین، در گرداگرد آن حفر می کردند. در سطح دیوارهای جانبی این دالانها، تورفتیگهایی به موازات محور دالان برای نگهداری از اجساد مردگان گشوده می شد. این تورفتگیها که «لوکولوس» نامیده می شدند.

بیشتر بخوانید : بازسازی ساختمان

مانند تاقچه هایی که در روی یکدیگر کنده می شدند. معمولاٌ اتاقکهای کوچکی به نام «کوبیکولوم» به عنوان نمازخانه تدفینی در دیوارها ساخته می شدند که تاق بندی متفاوتی داشتند. هنگامی که دالانهای پیرامونی نخستین، پر از لوکولوس و کوبیکولوم می شدند، دالانهای دیگری عمود بر آنها حفر می کردند و این روند تا جایی که فضای جانبی اجازه می داد ادامه پیدا می کرد.

آنگاه سطوح با لایه های پایین تر و از طریق پلکانهایی به یکدیگر متصل می شدند و تعداد طبقات مزبور در بعضی از شبکه ها تا پنج طبقه می رسید. سقف بسیاری از کوبیکولومها را با نقاشی دیواری به شیوه آیین های رومی تزئین می کردند و این نقاشی ها با اعتقادات آنان کاملاً سازگاری داشتند. موضوعات این نقاشی ها بیشتر درباره زندگی حضرت مسیح(ع) و یاران او بود که وی را در لباس های ساده و عاری از هر گونه زیور به تصویر می کشیدند.

از سال ۲۳۵ میلادی یعنی وقتی که کنستانتین مسیحیت را دین رسمی امپراتوری روم برگزید، آغاز و تا حدود ۵۰۰ میلادی یعنی وقتی که ایالتهای غربی امپراتوری در زیر سیطره شاهان «بربر» قرار گرفت ادامه می یابد. با اینکه بعضی از مراسم و جشنها در مقابر دخمه ای برگزار می شد، ولیکن احتمالاً عبادات و تجمع ها در خانه های «انجمنی» یا تالارهای ستوندار ساده برگزار می شدند. بقایای یکی از این خانه های اولیه نیز به دست آمده و شبیه به یک باسیلیکا بوده است.

نکته قابل تأمل و توجه در معماری این دوره این است که به طور مؤثر تحت تأثیر معماری رومی قرار گرفته است. زیرا دین مسیح به عنوان ایدئولوژی نو، به یکباره رسمیت یافته و طبیعتاً در زمینه های مختلف اجتماعی و فرهنگی تجربه قبلی نداشته است و در زمینه معماری نمی توانسته سبک خاصی را ارائه نماید. در چنین جامعه ای کلیسای مسیحی در قالب و فرم باسیلیکاهای رومی شکل می گیرند. عناصر معماری رومی در ساخت این کلیسا مورد استفاده قرار می گیرد. نخستین کلیسای مسیحی که با این اجزا پدید آمد، کلیسای سن پیترو در رم است که ترکیبی است از خانه های حیاط دار پیشگفته و باسیلیکای رومی، که روحیه و جهان بینی مسیحی کلیسای سن پیترو قدیمی روم را به وجود آورده اند.

برای مسقف نمودن این کلیسا بر خلاف معماری رومی از تاق و قوس استفاده نشده است و از آسمانه چوبی شیبدار، که موجب سبکی و سرعت در ساخت بوده, بهره گرفته شده است. شکل و فرم کل کلیساها قابل مقایسه با یک باسیلیکاست و صرفاً با این تفاوت که ستونهای گرداگرد محوطه داخلی فقط در خطی طولی به کار گرفته شده اند و در دید کلی پنج دالان پدید آورده اند که صحن اصلی کلیسا را منتهی را محراب می کنند و از نظر حرکت را به سوی نقطه انتهایی (محراب) را افزایش می دهد.

بیشتر بخوانید : دکوراسیون منزل

علاوه بر این تعداد محرابها رومی در اینجا تقلیلی یافته است و تنها یک محراب در سمت شرق تعبیه شده است. ورودی های جناحین طولی باسیلیکا، به شلع عرضی مقابل محراب انتقال یافته است. و همچنین بازوهای بیرون زده از بدنه اصلی از مشخصه های معماری کلیسای مسیحی است که بعدها در روند تکاملی کلیساها شاهد تغییر مکان این بازوها به قسمت مرکزی پلانها خواهیم بود.

در واقع معماری دوران مسیحیت اگرچه در زیر سیطره معماری رومی ها بود ولی در جهت گیری ایدئولوژیک خود، گذار از دنیای مادی و دنیای معنوی را در عرصه معماری به نمایش گذاشت.

نقاشی در سبک بیزانس یکی از جنبه‌های هنری است که در طول تاریخ، تأثیر قابل توجهی داشته است. این سبک هنری که نام خود را از امپراتوری بیزانس گرفته است، در دوران قرون وسطی بسیار محبوب بوده و همچنین به عنوان یکی از سبک‌های پایه‌ای هنر رنسانس نیز شناخته شده است.

در نقاشی سبک بیزانس، رنگ‌های غنی و اشیاء با ارزش به طرز فوق العاده‌ای استفاده می‌شوند. نمادها و آیکون‌ها نقش حیاتی در نقاشی‌های بیزانسی دارند و عموماً به صورت دینی و مذهبی هستند. آثار بیزانسی مملو از طرح‌های پیچیده، لعاب و نقش‌های زرین می‌باشند، که به آنها طابع مجلل و مقدسی می‌بخشد.

سبک بیزانس در نقاشی همچنین به تصویر کشیدن شخصیت‌های مقدس از جمله مادر مریم، عیسی مسیح و سنت‌های دیگر معروف است. در این سبک، صورت‌ها با پیچیدگی و جزئیات زیادی رسم می‌شوند و تمرکز بر جلب احساسات مخاطب قرار دارد.

به طور خلاصه، نقاشی سبک بیزانس یکی از سبک‌های منحصر به فرد در هنر است که با استفاده از رنگ‌های غنی، نمادها و آیکون‌های مذهبی، و جزئیات دقیق، زیبایی و مجالسیت خاصی را به اثر می‌بخشد.